Y Gymraeg, Sosioieithyddiaeth: Ysgoloriaeth PhD wedi'i hariannu'n llawn yn Deall ac annog cymhelliant oedolion i ddysgu Cymraeg (RS917)

Y darparwyr cyllid: Coleg Cymraeg Cenedlaethol a Swyddfa Ymchwil Ôl-raddedig Prifysgol Abertawe drwy ei gyllid canolog ar gyfer cydraddoldeb, amrywiaeth a chynhwysiant (EDI).

Y meysydd pwnc: Y Gymraeg, Sosioieithyddiaeth

Dyddiad dechrau'r prosiect: mis Hydref 2026 ** (Gweler y nodyn isod ynglŷn â dyddiadau cychwyn diweddarach posibl.)

Goruchwylwyr: Dr Gwennan Higham, Dr Rhian Hodges (Prifysgol Bangor)

Rhaglen astudio wedi'i halinio: Y Gymraeg, Ph.D.

Dull astudio: Amser llawn/Rhan amser

Disgrifiad o'r prosiect:

Er bod nifer uchel o oedolion yn mynychu dosbarthiadau Cymraeg yn genedlaethol, dengys ystadegau 2019–2024 mai dim ond tua 26% sy’n symud ymlaen y tu hwnt i lefel Mynediad (CEFR A1; Canolfan Dysgu Cymraeg Genedlaethol, 2025). Mae cynyddu’r niferoedd hyn yn nod allweddol i strategaeth Llywodraeth Cymru tuag at filiwn o siaradwyr erbyn 2050 (Llywodraeth Cymru, 2017; 2025). Er mwyn cyflawni hyn, mae angen dealltwriaeth ddyfnach o gymhellion newidiol dysgwyr, a sicrhau bod tiwtoriaid Cymraeg yn defnyddio tystiolaeth gyfredol i gynnal ymgysylltiad dros amser.

Mae cymhelliant yn ffactor allweddol wrth gaffael ail iaith (Yousefi & Mahmoodi, 2022), a defnyddir yr L2 Motivational Self System (L2MSS; Dörnyei, 2005) yn eang i egluro gwahaniaethau mewn cymhelliant. Fodd bynnag, mae cwestiynau’n codi ynghylch ei addasrwydd i ieithoedd heblaw Saesneg ac i gyd-destunau lleiafrifol (Dörnyei & Al-Hoorie, 2017; Zhu, 2019). Ychydig iawn o ymchwil sydd ar gymhelliant dysgwyr Cymraeg, ac nid oes astudiaeth wedi cymhwyso’r L2MSS yn y maes hwn. Bydd yr ymchwil hon yn llenwi’r bwlch hwn drwy ddatblygu dealltwriaeth systematig o gymhellion oedolion sy’n dysgu Cymraeg, ac asesu addasrwydd damcaniaethau cyfredol i gyd-destun iaith leiafrifol frodorol.

Amcanion a Chwestiynau Ymchwil

Nod cyffredinol:
Archwilio prosesau cymhelliant ymysg dysgwyr Cymraeg i oedolion yn ystod eu blwyddyn gyntaf o ddysgu, a gwerthuso addasrwydd modelau cymhelliant cyfoes i’r cyd-destun hwn.

Cwestiynau ymchwil:

1. Sut mae cymhellion dysgwyr yn esblygu yn ystod blwyddyn gyntaf dosbarthiadau Cymraeg i oedolion?
2. Pa ffactorau unigol a chyd-destunol sy’n dylanwadu fwyaf ar y newidiadau hyn?
3. I ba raddau mae’r L2MSS yn fodel addas i egluro cymhelliant dysgwyr Cymraeg?
4. Pa addasiadau neu ymyriadau sy’n debygol o gefnogi tiwtoriaid Cymraeg i gynnal ymgysylltiad dysgwyr?

Methodoleg

Defnyddir dulliau cymysg, gan gyfuno holiadur â chyfweliadau lled-strwythuredig. Cesglir data gan ddysgwyr lefel Mynediad 1 mewn dau gyd-destun addysgu: Dysgu Cymraeg Ardal Bae Abertawe (Abertawe, Port Talbot, Castell-nedd) a Dysgu Cymraeg Gogledd Orllewin (Gwynedd, Môn, Conwy). Cynhelir casglu data mewn pedwar cam:

• Cam 1: Ar ôl grwpiau ffocws a threialu, gweinyddir holiadur cychwynnol o fewn dau fis cyntaf y cwrs i gasglu data cymhelliant, agweddau a demograffeg.
• Cam 2: Cyfweliadau lled-strwythuredig gydag is-sampl amrywiol (N=12) i ddwysáu’r dadansoddiad.
• Cam 3 & 4: Ail-gyflwyno’r holiadur a chyfweliadau dilynol o fewn dau fis olaf y cwrs i archwilio esblygiad cymhelliant dros amser.

Bydd dadansoddiad meintiol yn cynnwys dadansoddi ffactorau, modelu hafaliadau strwythurol a dadansoddi adfywio yn SPSS ac SPSS Amos. Gwneir dadansoddiad thematig o’r data ansoddol yn NVivo.

Cyfraniad ac Effaith Ddisgwyliedig

Mae gan yr ymchwil hwn botensial uniongyrchol i wella ymarfer tiwtoriaid Cymraeg trwy gydweithio agos â’r Ganolfan Dysgu Cymraeg Genedlaethol. Gellir trosi’r canfyddiadau’n ganllawiau ymarferol ar gymhelliant ar gyfer llawlyfrau, hyfforddiant a datblygiad proffesiynol tiwtoriaid, gan gyfrannu at wella cadw dysgwyr yn y tymor hir.

Yn academaidd, mae’r ymchwil yn cynnig cyfraniad gwreiddiol i faes sydd heb ei archwilio’n ddigonol, gyda’r potensial i sbarduno ysgolheictod newydd ynghylch cymhelliant mewn iaith leiafrifol frodorol ac ennyn diddordeb rhyngwladol ehangach.

PhD: Rhaid i ymgeiswyr ar gyfer cwrs PhD feddu ar radd israddedig ar lefel 2.1 a gradd meistr â ‘Theilyngdod’ cyffredinol o leiaf. Fel arall, bydd ymgeiswyr sydd â gradd anrhydedd dosbarth cyntaf (neu radd gyfatebol o'r tu allan i'r DU fel y'i diffinnir gan Brifysgol Abertawe) nad oes ganddynt radd meistr yn cael eu hystyried ar sail unigol.

Iaith Saesneg
IELTS 6.5 yn gyffredinol (heb unrhyw ran islaw 6.5) neu gymhwyster a gydnabyddir gan Brifysgol Abertawe. Mae manylion llawn ein polisi Iaith Saesneg, gan gynnwys dilysrwydd tystysgrifau ar gael yma.

Nodyn ar gyfer ymgeiswyr rhyngwladol ac Ewropeaidd: gellir dod o hyd i fanylion ynghylch sut mae eich cymhwyster yn cymharu â’r gofynion mynediad academaidd sydd wedi'u cyhoeddi ar ein tudalen Gofynion Mynediad Gwledydd Penodol.

Ariennir yr ysgoloriaeth hon ar y cyd gan y Coleg Cymraeg Cenedlaethol a Swyddfa Ymchwil Ôl-raddedig Prifysgol Abertawe trwy ei chyllid cydraddoldeb, amrywiaeth a chynhwysiant (EDI) canolog am dair blynedd ac mae'n dechrau ym mis Medi 2026.

 Mae'r ysgoloriaeth hon yn cwmpasu cost lawn ffioedd dysgu a chyflog blynyddol ar gyfradd UKRI (£20,780 ar hyn o bryd ar gyfer 2025/26).

Bydd costau ymchwil ychwanegol o hyd at £500 y flwyddyn hefyd ar gael.

I wneud cais, cwblhewch y ffurflen gais gyfan

Er mwyn cael eich ystyried ar gyfer y dyfarniad ysgoloriaeth hon, mae angen y camau canlynol hefyd.

1) Yn yr adran 'Gwybodaeth sy'n gysylltiedig â'r Rhaglen', rhowch y Cod RS perthnasol ar gyfer y dyfarniad ysgoloriaeth h.y. RS917

2) Yn yr adran 'Ymchwil' fe welwch 'Teitl prosiect arfaethedig/teitl ysgoloriaeth'* (Gorfodol)

i. Yn 'Teitl prosiect arfaethedig/teitl ysgoloriaeth' rhowch y ddau:

• y Cod RS917, a
• teitl yr ysgoloriaeth.

ii. Gadewch y maes Goruchwyliwr Arfaethedig yn wag

iii. Gadewch y Prosiect Ymchwil (os yw'n berthnasol) yn wag

iv. Yn 'Oes gennych gynnig i'w uwchlwytho?*' (Gorfodol) Dewiswch Ydw

v. Yna uwchlwythwch gopi o'r hysbyseb (gallwch gadw'r hysbyseb trwy glicio print, ac yna argraffu i pdf)

3) Yn yr adran 'Gwybodaeth am gyllid' dewiswch yr opsiwn 'Cyllid Ysgoloriaeth' yn unig. Gwnewch yn siŵr nad oes unrhyw opsiynau eraill wedi'u dewis.

* Cyfrifoldeb yr ymgeisydd yw rhestru'r wybodaeth uchod yn gywir wrth wneud cais, sylwch na fydd ceisiadau a dderbynnir heb y wybodaeth uchod a restrir yn cael eu hystyried ar gyfer dyfarniad yr ysgoloriaeth.

Mae angen un cais i bob dyfarniad ysgoloriaeth ymchwil unigol dan arweiniad Prifysgol Abertawe; ni ellir ystyried ceisiadau sy'n rhestru sawl dyfarniad ysgoloriaeth ymchwil dan arweiniad Prifysgol Abertawe.

NODER: Ymgeiswyr ar gyfer PhD/EngD/ProfD/EdD - er mwyn cefnogi ein hymrwymiad i ddarparu amgylchedd heb wahaniaethu a dathlu amrywiaeth ym Mhrifysgol Abertawe, mae'n ofynnol i chi lenwi Ffurflen Monitro Cydraddoldeb, Amrywiaeth a Chynhwysiant (EDI) yn  ychwanegol at eich ffurflen gais rhaglen.  

Sylwch fod llenwi'r Ffurflen Monitro EDI yn orfodol; Efallai na fydd eich cais yn symud ymlaen os na chyflwynir y wybodaeth hon.

Fel rhan o'ch cais ar-lein, RHAID i chi uwchlwytho'r dogfennau canlynol (peidiwch ag anfon y rhain trwy e-bost):

• CV
• Tystysgrifau gradd a thrawsgrifiadau (os ydych chi'n astudio ar gyfer gradd ar hyn o bryd, mae sgrinluniau o'ch graddau hyd yma yn ddigonol)
• Llythyr eclawrol sy'n cynnwys 'Datganiad Personol Atodol' i esbonio pam mae'r swydd yn cyd-fynd yn arbennig â'ch sgiliau a'ch profiad a sut rydych chi'n dewis datblygu'r prosiect.
• Un geirda (academaidd neu gyflogwr blaenorol) ar bapur pennawd neu gan ddefnyddio ffurflen geirda Prifysgol Abertawe. Sylwch nad ydym yn gallu derbyn cyfeiriadau a dderbynnir yn dyfynnu cyfrifon e-bost preifat, e.e. Hotmail. Dylai dyfarnwyr ddyfynnu eu cyfeiriad e-bost cyflogaeth i wirio geirda.
• Tystiolaeth o fodloni gofynion Iaith Saesneg (os yw'n berthnasol).
• Copi o fisa preswyl y DU (os yw'n berthnasol)
• Cadarnhau cyflwyno ffurflen EDI

Croesewir ymholiadau anffurfiol; cysylltwch â Dr Gwennan Higham (g.higham @abertawe.ac.uk)