Mae pobl sy'n cael triniaeth canser yn Abertawe bellach yn elwa ar radiotherapi llawer mwy wedi'i dargedu - sy'n bosibl oherwydd rhoddion elusennol.
Mae pob claf yn cael sgan CT fel rhan o'r broses cynllunio radiotherapi. Ar gyfer llawer o diwmorau, mae'r delweddau CT hyn yn cael eu cyfuno â sganiau MRI i amlinellu rhwng meinwe iach a heintiedig.
Y sganiau MRI a ddefnyddir yng Nghanolfan Ganser De Orllewin Cymru yn Ysbyty Singleton yw'r rhai a gafwyd yn ystod y broses ddiagnostig.
Gan y gallant fod yn sawl wythnos oed erbyn i'r cynllunio radiotherapi ddechrau, gallai'r tiwmor fod wedi newid pan fydd y driniaeth yn dechrau.
Anfantais arall yw nad yw cleifion yn cael eu sganio yn yr un sefyllfa â thriniaeth radiotherapi. Gyda'i gilydd, gallai'r ffactorau hyn olygu anghywirdebau sy'n lleihau ansawdd ac effeithiolrwydd y radiotherapi.
Bellach mae partneriaeth rhwng y ganolfan ganser a Phrifysgol Abertawe yn golygu y gall cleifion gael sganiau CT ac MRI mewn un ymweliad. Mae hyn yn rhoi'r darlun mwyaf cywir posibl ar gyfer cynllunio therapi.
Er y bydd yn cael ei ddefnyddio ar gyfer sawl math o ganser, bydd ar gyfer cleifion â thiwmorau ar yr ymennydd i ddechrau.
Mae'r cydweithio wedi bod yn bosibl oherwydd dyfarniad o £73,000 gan Gronfa Ganser De Orllewin Cymru, elusen swyddogol Canolfan Ganser De Orllewin Cymru (SWWCC).
Bydd hyn yn talu am sesiynau ar sganiwr MRI manwl iawn sy'n eiddo i Brifysgol ac sydd wedi'i leoli yn adeilad ILS2 ar gampws Singleton. Bydd hyd at 300 o gleifion yn elwa dros y ddwy flynedd nesaf.
Mae'r oncolegydd ymgynghorol Dr Owen Nicholas yn arwain tîm amlddisgyblaethol y bwrdd iechyd a'r brifysgol.
“Rydyn ni bob amser angen sgan CT oherwydd dyna sut rydyn ni’n cynllunio’r radiotherapi ac yn cyfrifo’r dos,” meddai.
“Ond mae sganwyr MRI yn llawer gwell ar gyfer edrych ar organau meinwe meddal. Mae'r ymennydd yn enghraifft wych. Rydych chi eisiau edrych ble mae tiwmor yr ymennydd mewn perthynas â'r meinwe arferol. Mae’n golygu y gallwn dargedu tiwmorau’n fwy cywir ac osgoi’r meysydd iach yr ydym am eu hosgoi.”
Fel llawer o ganolfannau ledled y DU, nid oes gan SWWCC beiriant MRI radiotherapi pwrpasol. Felly'r sganiau a ddefnyddir yw'r rhai a gafwyd yn ystod y broses ddiagnostig, gyda'r posibilrwydd y gallai'r tiwmor fod wedi newid yn y cyfamser.
Os bydd clinigwr yn teimlo bod angen sgan newydd ar gyfer cynllunio radiotherapi, rhaid gwneud cais i'r adran MRI diagnostig. O ystyried y pwysau ar wasanaethau’r GIG, mae hynny’n effeithio ar gapasiti.
Mae sganiwr Prifysgol wedi cael ei ddefnyddio i gynnal sganiau diagnostig ar gleifion bwrdd iechyd. Ond mae'n fwy pwerus na Bae Abertawe felly fe'i defnyddir yn bennaf ar gyfer ymchwil - felly nid yw gallu yn broblem.
Meddai Dr Nicholas: “Rydym wedi ein cyd-leoli ar safle Singleton fel y gall cleifion gael y ddau sgan mewn un ymweliad – CT yn yr adran radiotherapi ac MRI yn y brifysgol. Dim ond 200 llath oddi wrth ei gilydd ydyn nhw. Mae wir yn gwneud synnwyr fel cydweithrediad.”
Catherine Sherry, sy'n byw ger Neyland, oedd y person cyntaf i elwa o'r dull newydd hwn. Cafodd lawdriniaeth fis diwethaf ar ôl cael diagnosis o glioblastoma, math o diwmor ar yr ymennydd. Dywedodd fod ei hymgynghorydd wedi dweud wrthi fod angen radiotherapi arni cyn gynted â phosibl ar ôl iddi wella o hynny.
Cafodd Catherine y mwgwd radiotherapi ei wneud, cafodd sgan CT ac yna'r sgan MRI yn ystod yr un ymweliad.
“Mae'n anhygoel,” meddai. “Fe ddywedon nhw wrtha i eu bod nhw’n cael y canlyniadau’n gyflym iawn fel eu bod nhw’n gallu edrych ar y sganiau a dechrau’r radiotherapi yn gynt o lawer.”
Mae’r cydweithio hwn rhwng y bwrdd iechyd a’r brifysgol hefyd yn creu cyfleoedd ar gyfer ymchwil, treialon clinigol a thechnegau uwch.
Ac fe’i gwnaed yn bosibl gan haelioni cleifion, teuluoedd a phawb sy’n cyfrannu at Gronfa Ganser De-orllewin Cymru. Dywedodd Dr Nicholas, heb yr arian gan yr elusen, ni fyddai'r rhaglen wedi mynd yn ei blaen.