Mae tiwnig brin bellach yn ôl ac yn cael ei harddangos yng Nghanolfan Eifftaidd Prifysgol Abertawe ar ôl dwy flynedd o waith adfer helaeth.
Mae'r diwnig yn rhan o Gasgliad Wellcome yn y Ganolfan Eifftaidd, ac fe'i prynwyd mewn arwerthiant gan Syr Henry Wellcome ym 1906. Ar y pryd, fe'i disgrifiwyd yn diwnig wedi'i gwneud o liain Coptaidd brodiog.
Ond mae arbenigwyr bellach yn dweud nad yw ei gwneuthuriad panelog yn cyd-fynd ag unrhyw ddillad sydd wedi'u labelu'n Goptig mewn casgliadau amgueddfeydd pwysig eraill. Mewn gwirionedd, mae mwy o debygrwydd o ran gwneuthuriad â thiwnigau cyfnod Mamluk sy'n dyddio o 1250 i 1517 OC.
Mae'r dilledyn yn cynnwys 13 o baneli lliain wedi'u haddurno â dyluniadau sidan glas, pinc, bwrgwyn a melyn. Mae’r patrymau lliwgar wedi’u gwehyddu rhwng ffibrau unigol y lliain, gan greu'r union ddelweddau ar y tu allan a'r tu mewn i'r diwnig.
Cyn trin y diwnig, roedd ardaloedd mawr ar goll ar draws cefn yr ysgwyddau a'r gwddf, toriadau fertigol ar flaen ac ar gefn y dilledyn, staeniau mawr, a llinellau tywyll, brau. Roedd y diwnig wedi'i chrychu'n drwm, ar ôl cael ei storio'n wastad am flynyddoedd lawer, ac roedd hyd yn oed yn dangos arwyddion o olchi posibl mewn peiriant gynt.
Roedd y Ganolfan Eifftaidd am i'r diwnig gael ei sefydlogi a'i gosod ar ffigwr pren i'w harddangos yn well i'r cyhoedd.
Cynhaliwyd y gwaith trylwyr yn labordy cadwraeth Prifysgol Caerdydd gan Deirdre Ellis a Jessica Morgan. Gan ddefnyddio eu harbenigedd, penderfynon nhw mai glanhau gwlyb fyddai'r ffordd fwyaf effeithiol o leihau ac ail-alinio gwead y lliain. Roedd yn hanfodol bod cyn lleied o grychu â phosibl cyn atodi'r ffabrig sefydlogi, fel arall byddai'r plygiadau'n dod yn fwy brau, ac yn doradwy, dros amser.
Cyn i'r glanhau ddechrau, profwyd darnau o'r diwnig a oedd eisoes wedi gwahanu oddi wrthi â sbectrosgopeg Is-goch Trawsffurf Fourier i bennu ffynhonnell y staenio. Cafwyd ychydig iawn o faw ar yr arwyneb, a oedd yn awgrymu ei bod wedi cael ei glanhau ers cael ei chanfod yn y ddaear, yn fwy na thebyg.
Ar ôl glanhau panel o sidan, defnyddiwyd ffabrig crêpe i sefydlu'r dilledyn. Cafodd hyn ei bwytho yn ei le gan ddefnyddio edau gradd cadwraeth – roedd maint yr edau hynod fain yn galluogi'r pwythau i basio drwy wehyddu y lliain heb rannu'r ffibrau lliain.
Defnyddiodd y ddau ohonynt binnau entomolegol main iawn a nodwyddau gleinwaith yn ystod y broses i leihau maint y pwytho a'r tyllau pinio.
Er mwyn gosod y diwnig i'w harddangos, cafodd ffigwr pren siop ei badio i greu'r argraff o gorff o dan y dilledyn. Crëwyd leinin calico pwrpasol hefyd i helaethu'r diwnig ac i amddiffyn yr hem rhag gwaelod y cas arddangos.
Nawr, mae ymwelwyr â'r amgueddfa ar gampws Singleton y Brifysgol yn mwynhau canlyniad eu gwaith caled.
Meddai curadur y Ganolfan Eifftaidd, Dr Ken Griffin: "Rydym wrth ein boddau'n arddangos y diwnig eto. Mae gwaith anhygoel y myfyrwyr cadwraeth wedi trawsnewid ein harddangosiad tecstilau mewn gwirionedd, ac yn ystod yr wythnosau diwethaf mae ymwelwyr â'r amgueddfa wedi'u rhyfeddu gan ansawdd y gwaith cadwraeth.
"Mae'r prosiect hwn wir yn dangos y bartneriaeth ardderchog rhwng y Ganolfan Eifftaidd ac adran gadwraeth Prifysgol Caerdydd."
Mae'r diwnig bellach yn cael ei harddangos yn barhaol yn oriel Tŷ Bywyd y Ganolfan Eifftaidd, ochr yn ochr â thecstilau eraill o hanes yr Aifft.
Ceir rhagor o wybodaeth yng nghatalog ar-lein y Ganolfan Eifftaidd
Tiwnig wedi'i hadfer bellach yn ôl i'w gweld yn y Ganolfan Eifftaidd from SwanseaUni on Vimeo.